Vücudumuzda, öğrenebilme, düşünebilme ve hafızada saklama kapasitesinde, iki sistem var; biri beyin, diğeri de bağışıklık sistemi. Bağışıklık sistemi, genetik olarak var olan, atalarımızdan aktarılan bilgimizi kullanıp, karşılaşılan bir mikroba, yabancıya karşı bu bilgiyi işleyip, daha sonra sadece mikrobun olduğu bölgeye odaklanarak savaşan, yok edinceye kadar yılmadan uğraşan ve bu tecrübesini unutmayıp saklayan, her yeni durum için bu deneyimini de kullanarak, yeni bir yanıt üretebilen sistemdir. Görevi, bireyin özünü korumaktır. Bu nedenle önce kendisini bilmesi gerekir ki özüne zarar vermesin.
Organları nedir?
Bağışıklık sisteminin, insan vücudundaki görevinin gerçekleşmesi, bazı organ ve dokuların iş birliği sayesinde olur. Bunlar genel olarak lenfoid dokulu organlardır. Temel öğeleri akyuvarlar, kemik iliği, lenf sistemi, hormonlar ve bazı proteinlerdir.
- Bademcikler: Boğazda lenfositlerin toplandığı küçük yapılardır.
- Lenf: Bağışıklık sisteminde yer alan hücre ve proteinleri, vücudun bir yerinden başka bir yerine taşıyan dolaşım sistemidir.
- Lenf düğümleri: Koltuk altı, çene altı, dirsek, boyun ve göğüslerde bulunan bu yapılar, T ve B hücrelerinin bulunduğu merkezlerdir.
- Lenf bezleri: Yutağın üst kısmında, burun boşluğunun arka tarafında bulunan, lenfoid dokulu parçalardır. Hastalığa sebep olan enfeksiyon ajanlarını ve onların ürettiği antikorları yakarlar.
- Timus: Göğüs boşluğu içerisinde yer alan, iki parçadan oluşan organdır. Olgunlaşmamış lenfositler kemik iliğinden çıkıp timusa gelir, burada büyür, olgunlaşır ve bağışıklık sistemindeki görevlerini yerine getirmek üzere kana karışır.
- Karaciğer: İmmünolojik etkin hücreleri içerir. T-hücreleri ilk olarak fetüs karaciğeri tarafından üretilir.
- Dalak: Karın boşluğunun sol üst tarafında bulunan bu organın en önemli görevi, fonksiyon dışı kalmış kanı süzmek ve bağışıklık sisteminde görev alan antibadi üreten hücrelerin gelişimini sağlamaktır.
- Peyer plakları: İnce bağırsağın ileum bölgesinde yer alan peyer plakları, bağırsak lümenindeki patojenlerin kontrol altında tutulmasını sağlar.
- Kemik iliği: Bağışıklık sisteminde görev yapan tüm hücrelerin ve kök hücrelerinin bulunduğu merkezdir.
Çeşitleri nelerdir?
İnsanda temel olarak iki tür bağışıklıktan söz edilebilir. Birincisi doğuştan gelen, ikincisi edinilmiş yani sonradan kazanılmış olandır.
Doğuştan gelen sistem
Doğal bağışıklık, canlının doğumundan itibaren başlayıp, ölümüne kadar çalışmaya devam eden bir savunma mekanizmasıdır. Genetik özelliklere bağlıdır ve nesilden nesile geçebilir. Vücut herhangi bir antikor oluşturmadan, mikroplara karşı korunur.
Kazanılmış sistem
Vücudun mikroorganizmalara karşı antikor üreterek kazandığı bağışıklıktır. Başka bir ifadeyle, çeşitli yollarla sonradan kazanılmıştır. Kendi içinde aktif ve pasif bağışıklık olmak üzere ikiye ayrılır.
- Pasif bağışıklık: Vücuda dışarıdan antikor verilmesiyle sağlanır. Bunun için serum kullanılır. Serumlar hazır antikorlardır, bazı durumlarda vücudun ürettiği antikor yetersiz gelir ve serum takviyesi yapılır. Yanında, ilaçla da yapılabilen pasif bağışıklık, koruyucu değil, tedavi edici bir yöntemdir.
- Aktif bağışıklık: Antijenlere maruz kaldıktan sonra oluşan bağışıklıktır. İki şekilde meydana gelebilir:
1. Aşılamayla: İçerisinde mikropların zayıflatılmış hali veya bunların toksinleri bulunan, laboratuvar ortamında üretilmiş maddeye aşı denir. Bağışıklık kazanmanın yapay şeklidir. Aşı içerisindeki mikroorganizma, laboratuvar ortamında işlemden geçirildiği için, hastalık yapma tehlikesi yoktur. Aşıyla kazandırılmış bağışıklıkta temel mekanizma şudur; aşı sayesinde hastalık yapıcı mikroorganizma daha önceden vücuda tanıtılır, bunu tanıyan bağışıklık sistemi, hemen belleğine atar. Daha sonra karşılaşma durumunda hastalık yapmasına fırsat vermeden, antikor üreterek, onu yok eder.
2. Hastalığı geçirmeyle: Aşılama tekniğinin doğal halidir. Sistem ikisinde de aynıdır. Bağışıklık sistemi önceden geçirilmiş hastalık sayesinde, o mikrobu tanır ve bir dahaki sefere hastalık yapmasına fırsat vermez.
19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’mız kutlu olsun. Sağlık dolu nice bayramlara...
Güçlü sistem için...
- Düzenli ve dengeli beslenin.
Et, balık, süt ve süt ürünleri, tahıl, sebze-meyveleri, mevsiminde tüketin.
- Az su tüketimi, vücudun direncini azalttığı için bol su için...
- Kesinlikle sigara kullanmayın.
- Aşırı alkol kullanımından kaçının.
- Düzenli egzersiz yapın.
- İdeal kilonuzu korumaya dikkat edin.
- Stresten uzak durmaya çalışın.
- Düzenli ve yeterli uyumaya dikkat edin. Vücudun kendini iyileştirme mekanizması, uykuda ve dinlenme sırasında etkilidir. Melatonin hormonunun salgılanması için geceleri televizyon karşısında değil, tamamen karanlıkta uyuyun. Uyuduğunuz ortamda elektronik eşya, masa saati, gece lambası vs. elektronik cihaz olmasın.
- Gereksiz ilaç kullanmayın.
- Çocuğunuzun aşılarını tamamlayın.